Мэдээ

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааг анх 2000 оноос хуулиар зохицуулж эхэлсэн бөгөөд одоо хүчин төгөлдөр мөрдөж буй хуулийг 2005 онд баталсан. Үүнээс хойш 18 жилийн дараа Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг Монгол Улсын Засгийн газраас боловсруулсан. 

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг Монгол Улсын Засгийн газраас 2022 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдөр өргөн мэдүүлснийг Улсын Их Хурлын 2023 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэн баталлаа. 

Хуулийн төслийн үзэл баримтлалд тусгагдсан дараах үндсэн агуулгын хүрээнд тус хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл батлагдлаа. Үүнд: 

1. Технологийн дэвшилд тулгуурлан тендер шалгаруулалт дахь хүний оролцоог бууруулж, тендерт оролцогчдын бүрдүүлдэг материалаас зөвхөн 18 хувийг цахим хэлбэрээр төрийн болон хувийн хэвшлийн мэдээллийн сангаас татан авч тендерийн үнэлгээнд харгалзан үзэж байгааг 70 хувьд хүргэх агуулгыг тусгалаа. Энэ хүрээнд тендерт оролцогчдын цахим мэдээллийн санг бүрдүүлж, компанийн мэдээллийн санд баталгаажсан мэдээллийг тендерийн үнэлгээнд ашиглах нөхцөл бүрдсэнээр тендер оролцогч ижил төрлийн баримт бичгийг олон дахин хувилж, тендер тус бүрд хүргүүлдэг байдлыг хална. 

Цахим системд захиалагч, худалдан авах ажиллагаанд оролцох аж ахуй эрхлэгч, худалдан авах ажиллагааны мэргэшсэн ажилтан, бараа, ажил, үйлчилгээний каталог гэсэн 4 чиглэлээр бүртгэлийг бий болгож, бүртгэлийн тогтолцоогоор дамжуулан худалдан авах ажиллагааг зохион байгуулах эрх зүйн орчин бүрдсэн. 

1. Худалдан авах ажиллагааны нээлттэй, ил тод, байдлыг нэмэгдүүлж, авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байх нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Тендер шалгаруулалтын бүх үе шатыг ил тод болгож, тендерт оролцогчид шалгарсан оролцогчийн ирүүлсэн нууцалснаас бусад материал, тодруулга болон тендерийн үнэлгээний үе шаттай танилцах боломжийг олгоно. Гэрээний мэдээллийн санг ил тод болгож аль компани, ямар ажлыг хийж байгаа, тухайн гэрээний гүйцэтгэл, санхүүжилтийг олон нийтэд нээлттэй мэдээлэх зохицуулалтыг шинээр тусгасан. Ингэснээр иргэд, олон нийт болон эцсийн хэрэглэгч аливаа худалдан авах ажиллагааны гэрээний хэрэгжилтийн талаар санал хүсэлт гаргах, олон нийтийн хяналт хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрдэж байна. 

1. Худалдан авах ажиллагааг төлөвлөх шатнаас эхлэн гэрээ байгуулах, гэрээний гүйцэтгэлийг хянах хүртэлх үе шатыг цахим системээр зохион байгуулна. Өнөөдрийн байдлаар /2023.06.15/ нийт 3,730 захиалагч байгууллагаас давхардсан тоогоор 16,281 тендер шалгаруулалтыг цахимаар зохион байгуулаад байна. Худалдан авах ажиллагааны цахим систем (www.tender.gov.mn)-д нийт 19,913 хуулийн этгээд бүртгүүлэн тогтмол тендер шалгаруулалтад оролцож байна. Улсын хэмжээнд зохион байгуулсан тендер шалгаруулалтын сүүлийн 5 жилийн дүн мэдээг харахад 2018 онд 89%, 2019 онд 98%, 2020, 2021, 2022 онд 99%-ийг цахим тендер шалгаруулалтаар зохион байгуулаад байна. Үүнээс дүгнэхэд захиалагч, тендерт оролцогчид цахим тендер шалгаруулалт зохион байгуулж, цахимаар тендер илгээж хэвшсэн тул дээрх өөрчлөлт нь худалдан авах ажиллагаанд оролцогчдын хүсэл зоригт нийцсэн өөрчлөлт болсон гэж харж байна. 

Одоогийн хуульд мөрдөж буй тендер шалгаруулалтын журам, аргыг цахим системд суурилсан тендер шалгаруулалтын арга байхаар шинэчлэн боловсрууллаа. Нээлттэй, харьцуулалт, гэрээ шууд байгуулах, нэг эх үүсвэрээс худалдан авах, ерөнхий гэрээ гэсэн үндсэн 5 аргаар тендер шалгаруулалтыг зохион байгуулна. Нээлттэй тендер шалгаруулалтын аргын хувьд тендер хүлээн авах хугацааг гадаадын этгээд оролцох боломжтой тендер шалгаруулалтад ажлын 20 өдөр, гадаадын этгээд оролцох боломжгүй тендер шалгаруулалтад ажлын 15 өдөр байхаар хугацааг шинэчлэн тогтоолоо. 

Түүнчлэн шаардлагад нийцсэн тендерүүдийг үнэлэх үнэлгээний үндсэн 3 шалгуур байхаар хуульд заасан. Харьцуулах үнэ буюу шаардлагад нийцсэн тендерүүдийг үнээр нь эрэмбэлэх, ашиглалтын хугацааны өртөг буюу шаардлагад нийцсэн тендерүүдийг ашиглалтын хугацаанд гарах зардлыг харгалзан тооцох, чанар ба үнийн хосолмол буюу эм, эмнэлгийн хэрэгсэл худалдан авахад чанар ба үнийн шалгуурыг харгалзан тооцох гэсэн үнэлгээний шалгуурыг шинэчлэн тогтоосон. 

1. Монгол Улсын Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт тусгасан эх оронч худалдан авалтыг дэмжих зорилтын хүрээнд дотоодын үйлдвэрлэл, аж ахуй эрхлэгчдийг дэмжиж, одоогийн хуулийн сайн зохицуулалтуудыг бүрэн хадгалж давуу эрхийн зөрүү тооцох аргачлалыг боловсронгуй болголоо. Мөн дотоодын барааг импортын бараатай өрсөлдүүлэхгүй ба зөвхөн Монгол бараа үйлдвэрлэгч хоорондоо өрсөлдөнө. Орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж, ажлын байр бий болгосон аж ахуйн нэгжүүд тухайн орон нутгаас зарлаж буй тендер шалгаруулалтад оролцоход давуу эрх олгох болсноор орон нутгийн аж ахуйн нэгжүүдийг бойжуулж, хөгжүүлэхэд бодит түлхэц үзүүлнэ гэж үзэж байна. 

Түүнчлэн эдийн засгийн өсөлт, мөнгөний ханшийн өөрчлөлттэй уялдуулан худалдан авах ажиллагаанд гадаадын этгээд оролцох босгыг ажлын хувьд 30 тэрбум, барааны хувьд нэг тэрбум, үйлчилгээний хувьд 300 сая төгрөгөөс дээш байхаар тогтоосон. 

1. Худалдан авах ажиллагаанд оролцогч болон шийдвэр гаргах этгээдийн хариуцлагыг дээшлүүлэх чиглэлээр холбогдох өөрчлөлтийг тусгалаа. Сонирхлын зөрчлөөс сэргийлэх зорилгоор захиалагч тендерийн баримт бичиг боловсруулах болон тендерийг үнэлэх ажлын хэсгийг тус тусад нь байгуулах, хууль бус шийдвэр гаргасан захиалагч, үнэлгээний хороонд зайлшгүй хариуцлага хүлээлгэх, хариуцлагатай, чадвартай компанийг дэмжихийн тулд гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлдэггүй, мэргэжлийн үйл ажиллагаандаа алдаа гаргасан хариуцлагагүй аж ахуйн нэгжүүдийг хар жагсаалтад үүсгэн байгуулагч, хувьцаа эзэмшигчдийн мэдээллээр бүртгэж, олон нийтэд ил тод мэдээлнэ. 

Захиалагч тендер шалгаруулалтад хуульд заасан хугацаанд шийдвэр гаргаагүй бол тухайн төсвийн жилд тухайн бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авах ажиллагааг дахин зохион байгуулахыг хориглож, оролцогчид учирсан хохирлыг барагдуулахыг заасан. 

Хуулийг хэрэгжүүлэх бэлтгэл ажлыг хангах үүднээс 2023 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хуулийг дагаж мөрдөхөөр баталсан болно.